Öllu snúið á haus

Ég neita því ekki að einhverra hluta vegna ætlast ég til þess að prófessor við háskóla fari með rétt mál. Maður reiknar ekki með að þeir sem tala í nafni fræðastofnana beiti fyrir sig umræðuhefð viðtekinnar þrætubókarlistar.

Ég gæti vel skilið að hann væri annarrar skoðunar en Stjórnlagaráð og Þjóðfundar og færði fyrir því haldgóð rök. Því miður gildir þetta ekki um grein ÞóroddsBjarnasonar prófessors.

Hér er í svipinn aðeins tóm til að fjalla um eitt atriði, sem er þó grundvallaratriði. Ástæða er að halda því til haga að það er 10% skekkja hjá prófessornum, það voru 67% kjósenda sem merktu já við spurninguna um að atkvæði kjósenda alls staðar af landinu skuli vega jafnt í kosningum.. Auk þess vil ég einnig árétta að Stjórnlagaráð taldi sig vitanlega bundið þeim stefnumiðum sem voru afgreidd með afgerandi hætti á Þjóðfundi og hefur því komið fram í með afgerandi hætti í fyrri könnunum meðal þjóðarinnar.

Prófessor Þóroddur segir:

1.                   „Stjórnlagaráð hefur lagt til viðamiklar breytingar á núgildandi kosningakerfi þar sem … kjördæmakjörnum þingmönnum [er] fækkað til mikilla muna“.

Þetta er rangt. Samkvæmt tillögum stjórnlagaráðs skal boðið bæði upp á kjördæmiskjör og landskjör. Það er síðan undir kjósendum komið hvernig sætin skiptast. Þau gætu öll orðið að kjördæmissætum ef kjósendur velja þann kost. Það er val kjósenda en hvorki löggjafans og enn síður stjórnlagaráðs.

2                    „Þannig verði minnst 33 þingmenn kosnir landskjöri en að hámarki 30 þingmenn kjördæmakosnir í 1–8 kjördæmum.“

Þetta er allt kolrangt og stendur hvorki í stjórnlagatextanum í tillögum stjórnlagaráðs né heldur í skýringum við þær. Þvert á móti má samkvæmt tillögum stjórnlagaráðs binda 30 sæti við kjördæmi með ákvæðum í kosningalögum og það þótt kjósendur vildu velja sér fleiri en 33 þingmenn af landslistum.

Þarna heimila tillögur stjórnlagaráðs „að hafa megi vit“ fyrir kjósendum og ganga þar með á svig við meginregluna um jafnt vægi atkvæða og persónukjör. Það sem stjórnlagaráð nefnir sem lágmark af kjördæmissætum gerir prófessorinn að hámarki. Landskjörsætin verða ekki minnst 33. Þau geta – ef Alþingi svo kýs – mest orðið 33 og það þótt allir kjósendur á landinu finndu sér betri frambjóðendur á landslistum en á kjördæmislistum. Þetta er því allt á haus hjá fræðimanninum.

3.                  „Tala kjósenda á kjörskrá að baki hverju kjördæmabundnu sæti skuli þó ekki vera lægri en meðaltalið fyrir öll 63 sætin og kjördæmakjörnir þingmenn yrðu því að jafnaði nokkru færri en 30.“

Hér átta ég mig alls ekki á hvert prófessorinn er að fara. Við skulum draga upp einfalda mynd og skipta landinu í tvö kjördæmi, landsbyggðarkjördæmi og höfuðborgarkjördæmi. Samkvæmt við kjósendatölum úr síðustu þingkosningum voru að meðaltali 3.617 kjósendur að baki hverju sætanna 63.

Ef sætunum 63 er nú skipt á milli þessara tveggja meginsvæða í sem fyllstu samræmi við tölu kjósenda á kjörskrá kæmu 23 í hlut landsbyggðar en 40 í hlut höfuðborgarsvæðisins og væru þá 3.572 að baki hverju landsbyggðarsæta en 3.643 að baki hverju hinna.

Nær landsmeðaltalinu verður ekki komist, annað kjördæmið hlýtur alltaf að vera undir en hitt yfir meðaltalinu. Það er tilviljun að það er landsbyggðin sem er undir í þessu dæmi. Setningin sem hér er höfð eftir höfundi greinarinnar segir berum orðum að það megi binda allt að 22 sæti við landsbyggðina og allt að 40 við höfuðborgarsvæðið ef ekki væri líka sagt að einungis 30 sé til ráðstöfunar í þessu skyni.

En texti stjórnlagagreinarinnar hjá stjórnlagaráði segir ekkert fleira um ráðstöfun hinna bundnu sæta. Því mætti festa 22 þeirra á landsbyggðinni en láta 8 duga „fyrir sunnan“ væri það vilji Alþingis. (Ef landsbyggðarkjördæmunum er skipt upp í þrjú eins og nú gæti eitt þessara 22 farið forgörðum vegna námundunarreiknings.)

Greinarhöfundur og fleiri sem hafa skrifað undir með fræðingsstimpli tjáðu sig fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna á ofangreindum nótum og hræddu landsbyggðarfólk með því að fullyrða að samkvæmt tillögum stjórnlagráðs kæmu aðeins 10-11 þingmenn af landsbyggðinni. Þessu var reynt að andmæla en það var eins og berja höfðinu við stein. Og enn hafa fræðingarnir ekkert lært.

Það er mikill ábyrgðahlutur að villa um fyrir fólki og það í sambandi við þjóðaratkvæðagreiðslu um stór mál. Vonandi er það óviljaverk, en þá ættu viðkomandi að sjálfir að leiðrétta sig og biðjast afsökunar.