Nú er Þúfan efst á
Snæfellsjökli íslaus. Ég hef gengið 14 sinnum á jökulinn langoftast á
gönguskíðum. Fyrst þegar ég var að fara upp úr 1990 gekk ég á snjó frá
þjóðveginum við Arnarstapa alla leið upp og þúfurnar voru ísi þaktar. Ég fór síðar
oftast upp frá Ólafsvík, ók veginn upp á Jökulhálsinn upp fyrir vatnsbólin og
komst í snjó stuttu fyrir ofan þorpið. Þetta var seint á vorin oftast um
Hvítasunnuna þegar ég var í fermingarveislum í fjölskyldu konunnar vestur í
Rifi.
Þá gekk maður upp hálsinn í
góðu skíðafæri og kom að skíðalyftum í norðanverðum jöklinum og gekk upp með
þeim. Þar var æfingasvæði á vorin fyrir skíðalandsliðið. Síðar voru skíðalyfturnar
úr Hveradölum fluttar og settar upp í sunnaverðum jöklinum, þær hafa verið ónothæfar
í mörg ár vegna snjóleysis.
Undanfarin á hefur það verið
svo að jafnvel þó maður aki veginn upp Jökulhálsinn alla leið að jöklinum þarf
að ganga drjúgan spotta til þess að komast í snjó. Á vorin er jökullinn síðan svo
sprunginn að maður fer helst ekki upp nema þá um hávetur.
Samkvæmt upplýsingum frá jarðfræðingum eru jöklarnir okkar nú
að nálgast sama ástand og var á landnámsöld, eða með öðrum orðum nú er kuldaskeið
sem hófst á þrettándu öld með röð af fellisvorum er loks að renna sitt skeið á
enda. Veturnir
urðu oft fádæma harðir með miklum snjó og frosthörkum. Hafís lagðist að
norðanverðu landinu og allt varð ísköld breiða.
Þetta gerðist reglulega með þeim afleiðingum að
það tók fyrir beit, hey gengu til þurrðar og búsmalinn tók að falla. Menn og
skepnur sem voru veik fyrir féllu fyrst. Enga björg var að fá og fólk úr
sveitunum leitaði í kauptúnin til verslunarmanna eftir mat, en hann var ekki
falur nema gegn greiðslu.
Á þessum tíma þóttu siglingar við þessar aðstæður
mikil afrek. Ísing hlóðst á skipin og sjómenn urðu að berjast allan
sólarhringinn við að brjóta ísinn. Það gerðist reglulega að saman fóru erfið
sumur með litlum heyjum og ef því fylgdi harður vetur voru það kallaðir
fellisvetur, eða fellisvor. Ef næsti vetur varð lítið skárri féllu oft færri,
en menn betur undir hann búnir, það mætti kannski orða það þannig að þeir sem
stóðu veikastir voru þá þegar fallnir.
Allmörg nöfn voru viðhöfð á þessum illu viðburðum
eins og t.d.: Undravetur (1118), Jökulvetur hinn mikli (1233), Fellisvetur (1188),
Fellisvetur hinn mikli (1331),
Harði veturinn (1552), Lurkur (1601), Píningin (1602), Eymdarvetur (1604), Svellavetur
(1625), Jökulvetur (1630), Hvíti vetur (1633), Rollubani (1648), Hestabani (1660), Snjóavetur hinn mikli (1802), Klaki (1881), Fellisvor (1882).
Engin ummæli:
Skrifa ummæli