Enn eitt "fixið"

Stjórnmálamönum hefur undanfarin ár verið tíðrætt um að til standi að lagfæra stökkbreytingu lána og það yrði gert með því að strika verðtryggingu út. Ráðherrar komu fram í fjölmiðlum veturinn 2010 og sögðust ætla að gera þetta með því taka þá fjármuni, sem til þessa þyrfti úr lífeyrissjóðunum.

Í kjölfar yfirlýsinga ráðherranna höfðu allmargir sjóðsfélagar samband við stjórnir sjóðanna og bentu á að það væru í gildi landslög og reyndar einnig stjórnarskrá, sem gerði þessa leið ófæra. Þingmenn gerðu ásamt nokkrum þekktum lýðskrumurum hróp að sjóðsfélögum og nefndu meðal annars „þrönga lagatúlkun!!“

Þessi leið hefði þýtt líklega allt að 3% skerðingu á bótum lífeyris- og örorkuþega í sumum almennu sjóðanna. Sjóðsfélagar opinberu sjóðanna myndu ekki verða fyrir skerðingum. Skuld ríkissjóðs við opinberu lífeyrissjóðina er í dag um 500 milljarðar og hækkar um tugi milljarða á ári og mun vaxa hraðar á komandi árum sakir þess að stóru barnasprengjuárgangarnir eru að nálgast á lífeyrisaldur.

Útgjöld Tryggingarstofnunar hækka ef lífeyrir frá lífeyrissjóðunum lækkar. Auknar skuldir ríkisjóðs vegna lífeyrisskuldbindinga og aukin útgjöld TR, kalla á enn frekari niðurskurð eða hækkun skatta. Hagdeild ASÍ telur að ekki verði komist hjá um 4-6% hækkun skatta og sú ákvörðun verði ekki dreginn lengur en í mesta lagi 4 ár. Ef lífeyriskerfið verður lagt í sömu rúst að það lá árið 1980, mun það kalla þar að auki á umtalsverða skattahækkun.

Flöt lækkun lána kemur þeim best sem mest hafa milli handanna, 80% af þeim fjármunum hafnar í vösum þeirra sem ekki þurfa á því að halda. Það sem nær til þeirra sem eru í vanda, það er að segja barnafjölskyldur og einstæðir foreldrar, verður of lítið til þess að bjarga þeim frá vandanum.

Í dag bendir flest til þess að kjósendur vilji að stjórnmálamenn hleypi efnahagslífinu í enn eitt verðbólgubálið. Þeir lofa að gera „allskonar ýmislegt“ fyrir landsmenn komist þeir til valda. Þeir nefna ekki hver eigi að standa straum af kostnaðinum, en það blasir við að þeir ætla að taka enn eitt fixið, detta bara einu sinni í það aftur og lofa svo að þeir verði edrú eftir það.

Eins og staðan er í dag þá á að fjármagna kosningaloforðin með enn einni gengisfellingunni, bara eitt verðbólgubálið enn. Lækka á verðgildi launa og framkalla eignaupptöku hjá launamönnum. Þessi aðferð hefur undanfarna áratugi jafngilt því að fjórðungur launa hafi verið tekinn úr launaumslögunum áður en þau ná í vasa launamanna.

Afnám verðtryggingar leysir engan vanda. Hækkun verðtryggðra lána er sakir þess að viðkomandi er ekki að greiða nema hluta vaxtakostnaðar. Verðtrygging er í raun greiðsludreifingarkerfi á ofurvöxtum, sem er afleiðing mikillar verðbólgu, sem er afleiðing óagaðrar efnahagsstjórnunar. Ef greiðsludreifingin er afnuminn verður fólki einfaldlega gert að greiða ofurvextina með öðrum hætti.

Ef við byggjum við stöðugleika ESB og hefðum samsvarandi verðbólgu og er í nágrannalöndum okkar, þyrftum við ekki verðtryggingarkerfi, eða með öðrum orðum þó svo við hefðum það áfram þá myndi verðtryggingarkerfið aldrei fara í gang.

Vextir mótast af verðbólgu auk raunvaxtakröfu og áhættuálagi. Ef samið er um verðtryggingargreiðsluform þá er áhætta mun minni og vaxtakrafa og áhættuálag lægra.

 

Í þessu sambandi má benda á að vaxtakrafa verðtryggðra lána er ríflega helmingi lægri en á þeim óverðtryggðu lánum sem er verið að bjóða í dag. Það þýðir að þegar verðbólga er lág, er lántaki að greiða umtalsvert hærri vexti á óverðtryggðum lánum, en verðtryggðum. Þarna er að finna ástæðu þess að verðtryggð lán hafa reynst mun hagstæðari sé til langs tíma litið.

Umræða þeirra sem telja að afnám verðtryggingar sé einhver lausn jafngildir því að reikna með því að meinið hverfi við það plástur sé fjarlægður af sárinu.