Stefnt í næsta hrun?

(Uppistaða þessa pistils er úr pistli sem birtist á þessari síðu í des. 2009.)

Sömu menn eru enn að störfum í greiningardeildunum, þó svo þessir menn hafi orðið uppvísir að því, að allt sem þeir greindu og allar spár þeirra, reyndust vera rangar. Það eru 100 menn sem eru í leiðandi stöðum helstu greiningarhúsanna og starfa þar án nokkurra laga og reglna. Enn er greint á sömu forsendum og gefnar út spár. Stjórnmálamenn halda því fram að ástæða hrunsins hafi verið áhættusækni í fjárfestingum. Það er keppni í öllu og markaðurinn ræður og hann leiðréttir sig. Hefur hann gert það?

Allir bíða eftir ábendingum greiningardeildanna og hlaupa svo til eftir þeirra spádómum og fjárfesta. Allir veðja á sömu forsendum og verðið getur í raun ekki annað en hækkað. Þjóðir keppa í lækkun skatta vegna fyrirtækjanna. Það getur ekki leitt til annars en lakari skóla, veikari heilbrigðisþjónustu og skuldsettari þjóða.

Ef haldið er áfram á þessari braut getur það ekki leitt til annars en að þau samfélög sem við byggðum upp á síðustu öld munu hrynja. Fórnað á altari samkeppninnar. Það vantar lög sem tryggja hagsmuni almennings gagnvart fjármagnseigendum. Það verður að setja alþjóðlega stjórn á kerfið sem tekur mið af heildarhagsmunum. Það þarf að skilgreina upp á nýtt hver markmiðin eigi að vera.

Kerfið eins og það er nú tekur ekki mið af hagsmunum almennings. Þau viðhorf sem höfð voru að leiðarljósi við uppbyggingu samfélaga eru að glatast og viðhorf fjármálanna hafa tekið yfir. Barnaþrælkun eykst, mansal viðgengst sem aldrei áður, kynlífsþrælkun vex, réttindalausum farandverkamönnum fjölgar og hungrið í heiminum vex.

Margir kenna nýfrjálshyggjunni um Hrunið. Ef við skoðum þróunina á Íslandi síðustu áratugina fyrir Hrun voru við völd menn sem boðuðu frjálshyggju. Þrátt fyrir það var þróunin á Íslandi fullkomlega andstæð stefnumiðum frjálshyggjunnar. Skattar hækkuðu og urðu þeir hæstu í heimi, hér verður að taka mið af því að kostnaður vegna lífeyrisgreiðslna og veikinda á vinnumarkaði fer ekki í gegnum skattakerfið á Íslandi.

Undirrótin að þessu öll var pólitísk spilling, samskonar spilling og ræður ríkjum í þróunarríkjum Afríku. Ísland er ríkt af auðlindum og þar af leiðandi er herfang ráðandi stjórnarflokks mikið. Foringjarnir þeirra sköffuðu vel og með því að deila út herfanginu til þeirra sem sýndi flokkshollustu tryggðu þeir um leið stöðu sína. Þeir sem ekki fylgdu foringjanum fengu ekkert.

Íslendingar glötuðu á síðustu tveim áratugum þeim norrænu samfélagsgildum sem þeir höfðu áunnið með mikilli kjarabaráttu og blóðugum verkföllum fram eftir síðustu öld. Ísland var flutt frá hinu norræna velferðasamfélagi. Íslenskur almenningur er að átta sig á þessari stöðu sættir sig ekki við þann ójöfnuð sem hér ríkir og hafnar því að samfélaginu verði splundrað til þess að verja hagsmuni fárra. Í nýlegri könnun kom fram að um 85% ungs fólks sér ekki framtíð sína á óbreyttu Íslandi.

Við Hrunið afhjúpaðist hin gengdarlausa spilling. Ef einhver benti á hvert stefndi fyrir nokkrum árum lenti hann í deilum við þáverandi stjórnarþingmenn sem þrættu fyrir öll gögn. Íslenskir ráðamenn þrættu við kollega sína í hinum Norðurlöndunum þegar þeir bentu þeim góðfúslega á hvert Ísland óhjákvæmilega stefndi.

Stjórnlagaráð kom inn með ferskan vind inn í íslensk stjórnmál, gömlu stjórnmálaflokkarnir óttast það og berjast hatrammlega gegn innsetningu nýrrar stjórnarskrár. Þar var valið fólk utan flokka, almenningur setti til hliðar tilskipanir stjórnmálaflokkanna um val á fulltrúum á Stjórnlagaþing.

Flokksræðið hefur minnkað og um helmingur kjósenda á Íslendinga í dag hefur valið að standa utan stjórnmálaflokkanna. En það skortir aðra valkosti, eða að núverandi stjórnmálaflokkar skipti um fólk. Í þeirri umræðu hefur komið fram harkaleg viðbrögð stjórnmálavaldsins við því að hér verði myndað nýtt stjórnmálaafl á miðjunni og tekið verði undir að nýrri stjórnarskrá verði komið á.