Aukum framleiðni og kaupmátt

Hvers vegna er framleiðni á Íslandi svona slök? Íslendingar skila lengstu vinnuviku af þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við. Ef borin er saman verðmætasköpun á mann hér landi á hverja unna klst. þá eru afköst Íslendinga einungis tveir þriðju af því sem Bandaríkjamenn ná og Danir eru einungis liðlega 10% á eftir Bandaríkjamönnum.

Í síðasta hefti tímarits Máls og menningar er áhugaverð grein eftir Guðmund D. Haraldsson þar sem hann lýsir könnun sinni á vinnutíma hér. Þar kemur fram að við erum að vinna að jafnaði um 5-6 klst. lengri vinnuviku, en náum samt ekki að hafa svipaðan kaupmátt.

Á árunum 1950 til 1980, þegar vélvæðingin er hvað umfangsmest fækkaði árlegum meðalvinnustundum á Íslandi úr um 2.400 klst. í um 1.900 klst. En á hinum Norðurlöndunum eru sömu tölur um 1.900 klst. árið 1950 og eru komnar niður um 1.600 klst. árið 1980 og halda áfram að lækka niður í um 1.550 árið 2010. Árið 2010 er árlegur meðalvinnutími Íslendinga hins vegar um 1750 klst.

Í þessu sambandi hefur oft verið bent á óstöðugan gjaldmiðil, sem valdi háum vöxtum og verðlagi. Það er ástæða þess að það tekur íslenskar fjölskyldur lengri tíma í að vinna fyrir samskonar lífskilyrðum og eru á hinum Norðurlandanna.

Á Íslandi eru raunvextir allt að 5% hærri en í nágrannalöndum okkar, að meðtöldu vaxtaálagi vegna óstöðugs gjaldmiðils. Þetta þýðir að á Íslandi greiðir fjölskulda tilbaka á 40 árum sem svarar 2,77 íbúðum meðan sambærileg fjölskylda á hinum Norðurlandanna borgar bara 1,4 íbúð tilbaka.

Þetta eru afleiðingar mikillar verðbólga, óábyrgar og ómarkvissra fjárfestinga, auk óhóflegra skuldasöfnunar í útlöndum án fullnægjandi eignamyndunar á móti. Þetta hefur skert lífskjör okkar til langs tíma. Margir íslenskra stjórnmálamanna hafa ýtt til hliðar þessum staðreyndum og frekar látið vinsælar skammtímalausnir ráða för með þessum skelfilegu afleiðingum.

Göran Person fyrrv. forsætisráðherra Svía kom hingað eftir Hrunið til þess að segja okkur frá því hvernig Svíar tókust á við sitt Hrun upp úr 1990. Göran er bóndi og hann benti á að þrátt fyrir að styrkir til bænda á Íslandi væru gríðarlega háir var hann undrandi á því hversu slök kjör þeirra væru. Þarna blasir við staðnað kerfi sem skilar engum árangri í að auka framleiðni.

Framleiðni vinnuafls er 20% minni á Íslandi en í helstu nágrannalöndum, það segir okkur að það eru umtalsverð tækifæri fyrir hendi til að knýja hagvöxt til framtíðar með því að auka arðsemi í fjármagnsfrekum atvinnugreinum og bæta þar með launamönnum upp þann skaða sem þeir hafa orðið fyrir með því að tryggja öran framleiðnivöxt og myndarlegar lífskjarabætur.

Til þess að ná þessu markmiði þarf að auka stöðugleika og fyrirsjáanleika í almennri stefnumörkun til að auka tiltrú fjárfesta og atvinnurekenda. Hér eru takmarkaðar auðlindir, því þarf að skipuleggja nýtingu þeirra til langs tíma og það var gert með vinnu við Rammaáætlun. En þar brugðust stjórnmálamenn enn einu sinni og vildu láta pólitík ráða för og ýttu til hliðar niðurstöðum rannsókna.

Ef við ætlum að tryggja aukinn kaupmátt í komandi kjarasamningum verðum við að endurskoða og skipuleggja upp á nýtt allar grunnstoðir efnahagslífsins.