Guðni Th. Jóhannesson hélt
ákaflega áhugavert erindi á fundir Stjórnarkrárfélagsins í Iðnó í gærkvöldi.
Hann nefndi það „Staðreyndir eru þrjóskar“ Guðni stiklaði á nokkrum staðreyndum
um aðdraganda lýðveldisstjórnarskrárinnar og bar þær saman við nokkrar af
fullyrðingum andstæðinga tillagna Stjórnlagaráðs og Þjóðfundar.
Hér benti Guðni á ummæli um að
ástæðulaust sé að umbylta lýðveldisstjórnarkránni því hún sé svo „listilega
smíðuð“ eins og forseti vor hefur sagt, eða ummæli höfundar Reykjavíkurbréfs um
að hún sé „helgur gjörningur“, hvorki meir eða minna.
Guðni dró fram
nokkur ummæli helstu stjórnmálaleiðtoga á Alþingi þegar rætt var um hina
væntanlega lýðvelidstjórnarskrá fyrri hluta árs 1944. Hér verða aðeins nefnd
nokkur dæmi:
Eysteinn
Jónsson, Framsóknarflokki: „Við megum ekki taka upp í lög um
lýðveldisstjórnarskrá annað en það sem stendur í beinu sambandi við stofnun
lýðveldis í stað konungdæmis ... Síðan eigum við að vinna af kappi að því að
endurskoða stjórnarskrána í heild og vinna að þeim breytingum sem gera þarf.."
Stefán Jóhann
Stefánsson, Alþýðuflokki: „... er það skoðun allrar [stjórnarskrár]nefndarinnar
að vinna beri hið bráðasta að því að fram fari gagnger endurskoðun á
stjórnarskránni“.
Jakob Möller,
Sjálfstæðisflokki: „Þessi fyrirhugaða stjórnarskrá, sem hér um ræðir, er hugsuð
og í rauninni yfirlýst sem hrein bráðabirgðastjórnarskrá, þ.e.a.s., jafnframt
því sem hún er samþykkt er gert ráð fyrir að stjórnarskrá ríkisins í heild
verði tekin til gagngerðrar endurskoðunar á næstu árum.“
Brynjólfur
Bjarnason, Sósíalistaflokki: „... nú er það svo að við stofnun hins fullvalda
íslenzka ríkis ríður oss öllu framar á þjóðareiningu. ... Þess vegna held ég að
flestir séu nú komnir á þá skoðun að það sem gert var með stjórnarskrárákvæðinu
1942 – að takmarka breytingar á stjórnarskránni við það sem leiðir af skilnaði
við Danmörku og flutningi æðsta valds inn í landið, með öðrum orðum að útiloka
fyrir fram öll þau deilumál sem ágreiningi gætu valdið – hafi verið hið eina
rétta.“
Þetta útskýrir
hina „rússnesku kosningu“ í þjóðaratkvæðagreiðslunni um sambandsslit og
lýðveldisstofnun vorið 1944. Fólk var framar öllu að kjósa um skilnaðinn við
Danmörku.
Guðni kom
einnig inn á ummæli sérfræðinganna, sem sögðu nær allir að sem einn að
lýðveldisstjórnarskráin hefði verið saminn til bráðabirgða. Ólafur Jóhannesson
lagaprófessor benti á nokkur atriði sem taka þyrfti til rækilegrar
endurskoðunnar áður en gengið yrði frá framtíðarstjórnarskrá hins íslenska
lýðveldis.
Ólafur
Lárusson prófessor í lögum tók dýpra í árinni, en var þó varkár að eðlisfari.
„Endurskoðun stjórnarskrárinnar er því eitt af verkefnum náinnar framtíðar.
Lýðsveldisstjórnarksráin í þeirri mynd sem hún hefur nú, er aðeins sett til
bráðabirgða.“
Í nýársávarpi
sínu 1949 kvartaði Sveinn Björnsson undan séinaganginum og hvatti þingheim og
aðra til dáða : „Og nú, hálfu fimmta
ári eftir stofnun lýðveldisins, rofar ekki enn fyrir þeirri nýju stjórnarskrá,
sem vér þurftum að fá sem fyrst og almennur áhugi var um hjá þjóðinni og
stjórnmálaleiðtogunum, að sett yrði sem fyrst. Í því efni búum vér því ennþá
við bætta flík, sem sniðin var upprunalega fyrir annað land, með
öðrum viðhorfum, fyrir heilli öld. … Vonandi dregst eigi lengi úr þessu að
setja nýja stjórnarskrá.“
Það var einhugur um
lýðveldisstjórnarskránna, sá einhugur snerist um að hún væri einungis til
bráðabirgða.
Engin ummæli:
Skrifa ummæli