Skattamálin

Vegna umræðunnar um skattamál þessa dagana langar mig til þess að rifja upp pistil frá 2007 þar sem ég fjallaði aðeins um skattastefnur fyrri ríkisstjórna. Þær héldu því fast að okkur launamönnum að það hafi verið frábæru starfi ríkisstjórna undanfarinna ára hversu gott allir hefðu það. Hið eina sem verkalýðshreyfingin hefði áorkað hafi stutt verðstöðvun á árinu 1990, kölluð Þjóðarsátt. Svo vitnað sé til hins mikla hugsuðar og gúru Flokksins Hannesar Hólmsteins.

Þessu til áréttingar voru fengnir hingað þekktir frjálshyggjumenn sem kynntir voru sem sérfræðingar í skattamálum fyrir kosningarnar 2006, þar á meðal Prescott nóbelsverðlaunahafi sem er þekktur frjálshyggjumaður og hann var kynntur sem sérfræðingur í skattamálum af þáverandi forsætisráðherra Geir Haarde. Því fór reyndar fjarri að Prescott hefði fengið verðlaunin fyrir þekkingu sína í lækkun skatta, það var fyrir stærðfræðilegt líkan af hagsveiflum. Prescott skrifaði eina fræðigrein um samband skatta og vinnutíma og hún var harkalega gagnrýnd. Sérfræðingar frjálshyggjunnar sögðu að íslendingar skiluðu ekki nægilega löngum vinnudegi??!!

Á það má benda að prófessorar við Harvard og MIT hafa rannsakað mismunandi vinnutíma í vestrænum þjóðfélögum og kannað skýringargildi annarra þátta en skatta. Niðurstöður eru að skattar skýri aðeins lítinn hluta af breytilegu vinnumagni þjóða, það er styrkur og skýr stefna launþegahreyfinga sem skipti þar öllu máli ásamt umfangi velferðarríkja og tekjuskipting.

Ef litið er til fullyrðinga frjálshyggjumanna þá ættu Íslendingar að vinna mun minna en Bandaríkjamenn, við greiðum hærri skatta. Við vinnum hins vegar meir, sé miðað er við atvinnuþátttöku og meðalvinnutíma. Norðurlandabúar ættu að vinna minna en aðrir í Evrópu, en atvinnuþátttaka þeirra er mun meiri en hjá öðrum Evrópumönnum og meiri en í Bandaríkjunum.
Einstaklingur í Bandaríkjunum vinnur að meðaltali 25,1 vinnustundir á viku en í Þýskalandi er meðaltalið 18,6 vinnustundir. Bandaríkjamaðurinn vinnur að meðaltali 46,2 vikur á ári en Frakkinn 40 vikur. Gögn, sem byggja á athugunum á vinnutilhögum, benda til þess að skattar útskýri aðeins lítinn hluta þessa munar. Harvardmenn setja fram vel rökstuddar kenningar um að sterk verkalýðshreyfing á evrópskum vinnumarkaði séu meginástæða þessa munar á milli Bandaríkjanna og Evrópu, með kröfunni um “Styttri vinnutími, vinna fyrir alla”.

Í byrjun áttunda áratugarins voru vinnustundir álíka margar í Bandaríkjunum og Vestur-Evrópu. Nú eru þær næstum 50 prósentum færri í Evrópu en Bandaríkjunum. Bandaríkjamenn vinna nú álíka mikið og árið 1970 en Evrópubúar vinna mun minna. Fræðimenn og stefnumótendur hafa upp á síðkastið beint sjónum að fækkun vinnustunda í Evrópu.

Hér skipta máli áhrif verkalýðsfélaga í kjölfar áfalla innan atvinnugreina eins og þeirra sem áttu sér stað í Bandaríkjunum og Evrópu á 8. og 9. áratugnum. Ef framboð á vinnuafli fer upp á við eykur slíkt vinnustundir. Þar sem samdáttur er í hagkerfi þar sem verkalýðsfélög eru til staðar, hefur slíkt leitt til fækkunar vinnustunda. Við sama áfall í hagkerfi án verkalýðsfélaga aukast vinnustundir.

Einnig var boðinn hingað velkominn af Flokknum "Houdini hagfræðinnar" Arthur Laffer, sem er heimsþekktur fyrir "Voodoo Economics" um hvernig við græddum öll á því að skattar á fyrirtæki og fjárfesta verði lækkaðir. Þegar Ronald Reagan beitti þessari stefnu í Bandaríkjunum upp úr 1980 leiddi það til þess að allur afrakstur hagvaxtarins rann til tekjuhæsta hópsins og fjárfesta, verkafólk sat uppi með kauplækkun og lengdi vinnutíma sinn í kjölfarið til að vinna gegn kjaraskerðingunni og hefur enn ekki komist út úr þeim skaða sem þetta leiddi til.

Laffer bendir á að ef skattprósenta á tekjur einstaklinga væri 0% fengi ríkissjóður vitanlega engar tekjur, sama væri upp á teningnum ef skattprósentan væri 100% af tekjum. Laffer kúrfan er þar á milli er eins og U á hvolfi.

Það veit enginn hvar við erum stödd á Laffer-kúrfunni. Hvað gerist þegar skattprósentan er hækkuð og fer yfir það gildi sem gefur ríkissjóði hæstar tekjur þannig að tekjur lækka við frekari hækkun prósentunnar? Viss störf munu leggjast af, sum flytjast til annarra landa og önnur hverfa undir yfirborðið og fólk fer að koma sér hjá því að greiða skatta. Ekki er hægt að meta hvar hámarkið er á kúrfunni og það er háð efnahagsástandi og skattlagningu í öðrum löndum.

En við vitum um árangur Flokksins hann lækkaði skatta á þá hæst launuðu, en hækkaði þá þeim sem minna máttu sín með því að frysta skerðingarmörk bótakerfisins. Og óku þeir þjóðarksútunni án millimetra bremsufars fram af hengifluginu og þúsundir íslenskra heimila eru gjaldþrota.