Staða kjarasamninga

Þessa dagana eru fundir innan stéttarfélaganna víða um land þar sem farið er yfir stöðuna við undirbúning kjarasamninga. Á ársfundi ASÍ í haust var samþykkt nær einróma að stefna á samræmda samninga, með því væri best varin staða þeirra sem verst stæðu á vinnumarkaði.

Þar kom fram að þau stéttarfélög sem eru með svokallaða millitekjuhópa, myndu ekki sætta sig við samskonar niðurstöðu og í undanförnum samningum. Það er að fá lítið sem ekkert út úr samningum, allt hefði farið í að hækka lægstu laun. Millistéttirnar væru að fara verst út úr Hruninu, hefðu orðið fyrir mesta kaupmáttarhrapinu, og hækkandi skattar og gjöld væru að lenda á þeim með mestum þunga.

Nú er sú staða að nokkrir vilja fara þá leið að hver hópur fari fram einn og sér og reyni að ná til sín eins miklum kjarabótum sem frekast er kostur. Um þetta er tekist einna harðast innan Starfsgreinasambandsins. Aðrir benda á að sú leið gæti ekki endað öðruvísi en svo að þeir sem minnst megi sín og búi við lakasta atvinnuöryggið muni sitja eftir. Þetta ætti sérstaklega við um svokölluð kvennastörf í heilsugæslunni og þjónustustörfum. Einnig eru taldar líkur á að þessi leið muni verða til þess að gerðir verði skammtímasamningar, sem muni valda vaxandi verðbólgu og auki líkur á áframhaldandi spíral niður á við.

Hinn kosturinn er að halda áfram á þeirri leið sem samþykkt var á ársfundinum og kanna til hlítar hvað langtímasamningur bjóði upp á, bæði hvað varðar launahækkanir, ekki síður kaupmáttaraukningu í skjóli stöðugleika og sú leið opnar fyrir þann möguleika að ná heildstæðu samkomulagi við stjórnvöld, sem margir telja grundvallaratriði hvað varðar tryggingu samninga og eins að ná fram kaupmáttarauka og koma atvinnulífinu í gang.

Þeir sem eru fylgjandi þeirri leið benda á að undanfarin misseri hafi ríkt kyrrstaða, sem er afleiðing af þrefi stjórnmálamanna um alla skapaða hluti og á meðan haldi allir að sér höndum hvað varðar framkvæmdir. Hagkerfið er keyrt áfram af einkaneyslu en engin fjárfesting er í gangi. Ef haldið væri áfram á þeirri braut geti það ekki leitt til annars en vaxandi erfiðleika.

Til þess að greina stöðuna betur þarf að velta fyrir sér hvaða hópar séu varðir í dag? Ef ekki næst samstaða er mestu líkur á að nokkrir hópar dragi til sín það sem til skiptana er og þeir sem minna mega sín sitji eftir. Nokkrir hópar hafa skjól af ónýtri krónu, en það muni verða á kostnað þeirra hópa sem hafa orðið fyrir miklum búsifjum vegna krónunnar.

Á fundum sem ég hef verið á undanfarna daga víðsvegar um landið og hitt þar á þriðja hundrað rafiðnaðarmanna, hefur komið fram skýr krafa um að ef samið verði tveggja eða þriggja ára verði að vera trúverðug endurskoðun á samningstímanum, sem verði bundin við hvert samband ekki heildina. Auk þess að ríkisvaldið komi með skýrum hætti að þeirri tryggingu.

Helst hefur verið horft til þeirrar leiðar að sérstök krónutöluhækkun komi á lægstu taxta sem leiðir til þess að þeir fengju hlutfallslega meiri launahækkanir en þeir sem hærra eru launaðir.

Við launamönnum blasir sú staða að starfsmenn fyrirtækja eru í samkeppni við bankana um þá lausu peninga sem eru í fyrirtækjunum. Bankarnir nýta sér stöðu sína og hrifsa allt lausafé út úr fyrirtækjunum áður en rætt er við starfsmenn og um laun þeirra. Eigendur fyrirtækjanna eru að greiða sér arð jafnvel þó eiginfjárstaða sé öfug og það sé ólöglegt. Eitt meginverkefnið í yfirstandandi kjarasamningum er að taka á siðferði í atvinnulífinu. Launamenn eru oftast algjörlega hlunnfarnir og fjármagnseigendur sitja að kjötkötlunum.

Fjölmargir halda því fram að það væri ábyrgðarleysi að kanna ekki til hlítar hvað launamönnum standi til boða með samstarfi á vinnumarkaði, ekki sé hægt að hafna einhverju sem ekki væri þekkt. En þolinmæði fólks fer minnkandi og það vill fá sem fyrst niðurstöður í þessar könnunarviðræður.