Stökkva yfir lækinn - þegar við komum að honum

Á leið úr Grunnavík í Unaðssdal á Snæfjallaströnd

Heildarskuldir heimilanna hafa vaxið mikið á þessu ári vegna gengisfalls krónunnar. Hlutfall gengisbundinna lána vex og er að nálgast fjórðung af skuldum. Heildarskuldir hafa vaxið um 35% það sem af árinu. Hækkandi höfuðstóll leiðir til hækkandi afborgana. Hlutfall afborganna hækkar ennfrekar á grundvelli minnkandi kaupmáttar.

Í eðlilegu ástandi myndi það leiða til þess að heimilin minnkuðu við sig í húsnæði og selja a.m.k. annan bílinn. En það er ekki hægt, vegna þess að skuldsettu heimilin eiga ekkert í heimilisbílunum og oft lítið í húsnæði heimilissins. Auk þess er lítill markaður fyrir fasteignaviðskipti og þaðan af síður bílaviðskipti

Við erum í pattstöðu, ekki bara heimilin heldur ekki síður ríkisstjórnin. Ef hún vill koma til bjargar heimilunum og fyrirtækjunum verður að lækka vexti. En það mun leiða til þess að líkurnar á að þeir sem eiga krónubréfin selji þau og fall krónunnar verður enn meira, og Seðlabankinn segir nei. Sökudólginn er að finna í kolvitlausri efnahagsstefnu sem núverandi stjórnarmenn Seðlabankans sköpuðu þegar þegar þeir leiddu ríkisstjórnina.

Í nóvember næstkomandi losna kjarasamningar margra stórfyrirtækja, eins og t.d. álveranna og orkuveitnanna. Í apríl opnast svo þeir kjarasamningar sem gerðir voru síðasta vor. Hvað er til ráða, velta menn fyrir sér þessa dagana. Björn Bjarnason stakk upp á því að við færum þá leið sem Valgerður þáverandi ráðherra Framsóknar benti á fyrir tveim árum. Það er að taka einhliða upp Evru. Flestir héldu að Björn væri einungis að kasta einhverju fram til þess að dreifa umræðunni enn eina ferðina. Hann hafði jú bent á dollar nokkru áður og samflokksmenn hans sitt og hvað á pund, norska krónu og svissneska franka.

Sífellt fleirum er að verða ljóst að tillaga Björns er leið hans til þess að komast niður úr þeim trjám sem hann og flokkssystkyni hans eru föst upp í og viðurkenna að krónan sé búinn að vera og sú peningastefna sem hefur verið fylgt. "Skera sjálfan sig niður úr snörunni", heitir það á Karphúsmáli. Útför krónunnar var auglýst þegar útrásin var heimiluð og skuldsetningin hófst. Þetta gerðist á árunum 2002 til 2005. Á þeim tíma styrktist gengisvísitalan úr 145 í 100 og okkur var talið í trú um að allt væri í himnalagi og sussað á þá sem bentu á veilurnar. En síðan 2005 hefur gengisvísitalan verið í frjálsu falli og er í 155. Þeir veikleikar í íslensku hagkerfi sem danir höfðu bent á komu fram. Og mitt í þeim táradal skellur á okkur alþjóðleg fjármálakreppa. Sama hversu oft ráðherrarnir okkar tönglast á því, þá er það ekki nema þriðjungur af þeim vanda sem við búum við hér á þessu landi, hitt er heimatilbúið.

Það blasir við öllum að eitthvað verður að gera, nánast allir eru búnir að hafna því ástandi sem núverandi peningastjórn hefur komið okkur í. Kostnaður okkar við að halda í krónuna er orðin gríðarlegur. Ef skapa á nægilega öflugan gjaldeyrissvarasjóð þá kostar það tuga milljarða vaxtakostnað á ári, sem velt verður yfir almenning með beinum og óbeinum hætti, segir forsætisráðherra. En hann sleppir ætíð að minnast á þann ofboðslega kostnað sem lendir á heimilunum með því að halda í krónuna. Þátttökugjöld í ESB eru smáaurar samanborið við þann kostnað.

Hættan við tillögur Valgerðar/Björns er sú sem komið hefur fram í ummælum forsætisráðherra. Þar hefur komið fram að ef bankarnir og fyrirtækin sem hafa verið í útrásinni flytji sig yfir í Evru, þá sé skuldastaðan orðin viðunandi og kominn staða til þess að viðhalda krónunni. Staðreyndin er sú að þá munu tvær þjóðir búa hér á landi, önnur býr við ögun Evrunnar og stöðugleika. Svo hinn hlutinn sem verður að búa við krónuna og eignaupptöku sem reglulega fylgir slakri efnahagsstjórn með rússibanaferðum til þess að lagfæra mistök efnahagsstjórninni.

Við getum ekki stokkið yfir lækinn áður er komið að honum. Ríkisstjórnin lítur skelfilega út þar sem hún stendur á miðju túnni og hoppar í sífellu yfir einskisverðan útúrsnúning sinn víðsfjarri læknum. Og trúverðugleiki íslensks efnhagslífs fellur við hvert hopp. Það þarf að hefja undirbúning tiltekt og ögunn efnahagslífsins. Fyrsta skref er að ákveða hvert við ætlum og finna lækinn. Ferðaáætlun verða stjórnvöld að semja í samvinnu við aðila vinnumarkaðs, og það verður að gerast nú á haustmánuðum. Ef það tekst ekki þá er hætt við að vandinn vaxi hratt, MJÖG hratt. Og næstu tvö ár verði mörgum óbærileg.

Hingað til hafa stjórnvöld ekki viljað hafa samráð við nokkurn, haldið 3 fundi frá áramótum með aðilum vinnumarkaðs þar sem ekkert kom fram. Á því verður að vera bragarbót, skelfilegt var að heyra hin hrokafullu ummæli fjármálaráðherra; "Ef þið komið með tillögur sem eru okkur þóknanlegar skulum við athuga þær, annars erum við ekki til viðtals!!"