Neðanmálsmenn

Meðal almennings ríkir gríðarleg óvissa um hvort hann haldi húsnæði sínu. Við blasir enn meiri verðbólga sem leiðir til hækkandi vaxta, sem aftur leiðir til þess að verðtrygging hækkar. Það er harla einkennilegt að þegar menn leggja í það að reyna að útskýra hvernig þetta kerfi virkar, þá eru þeir hinir sömu sakaðir um að verja kerfið og því haldið fram að þeir vilji viðhalda því.

Aðalsökudólgurinn er krónan. Hún hefur sveiflast gríðarlega. Það hefur ítrekað komið fram af hálfu helstu hagspekinga stjórnvalda að þeir vilji viðhalda krónunni vegna þess að þá sé mun auðveldara að stjórna efnahagslífinu. Ef aðilar semji um of há laun sé ekkert mál að fella hana og fara í 30% rússibanaferð með efnahagsífið, Eins finnst gott að geta spilað með krónuna ef stýra þurfi atvinnuástandi.

En á þessu eru hliðarverkanir. Sparifé landsmanna brann upp og hvarf, auk þess að ekki var hægt að fá langtíma lán. Það var árið 1979 sem stjórnvöld ákváðu að taka upp verðtryggingu til þess að tryggja að þó svo þau væru að spila með krónuna þá hefði það ekki þessar hliðarverkanir.

Þessu hefur verið mótmælt harkalega af hálfu verkalýðshreyfingarinnar og reyndar einnig af hálfu samtaka fyrirtækja, en án árangurs. Fyrirtækin hafa bent á að útilokað sé að skipuleggja rekstur við þessar aðstæður og verkalýðshreyfingin hefur bent á þetta leiði til aukins ójöfnuðar, þeir sem verði undir eigi mun erfiðara með að komast á fætur. Einnig kalli þetta ástand á að verðlag hér á dagvöru sem allt að því 40% hærra, hér ríki fákeppni vegna þess að erlend fyrirtæki leggi ekki inn í umhverfi krónunnar. Sama gildi um vexti og samkeppni á bankamarkaði.

Það eru stjórnvöld sem setja lögin og þau stjórnvöld sem kjörin hafa verið til valda hafa lagt til hliðar samkennd og jöfnuð, en látið markaðshyggjuna ráða för. Með því hafa þau ákveðið að viðhalda því ástandi sem tryggir áframhald óstöðugleikans og þá um leið að verðtrygging verði hér áfram. Það var ekki verkalýðshreyfing sem ákvað það. Á sama tíma hafa skattar á þá sem minnst mega sín vaxið, það hefur verið gert með því að láta skattleysismörk sitja kyrr í verðbólgunni og sama gildir um skerðingarmörk bóta almenna tryggingarkerfisins. Á sama tíma ákváðu stjórnvöld að fella niður hátekjuskatt.

Það er Ríkið sem á að setja leikreglur sem tryggja stöðu almennings. Ríkið hefur brugðist, þar á bæ hefur ekki verið tekið tillit til ábendinga um hvert stefni og því er Ísland í þessari stöðu.

Ef við viljum losna við verðtryggingu, þá verðum við að komast í umhverfi þar sem verðlag er stöðugt og verðbólga lág. Þangað hefur hafa aðilar vinnumarkaðs vilja komast, en Ríkið hefur hingað til hafnað því. Það var ekki fyrr en í síðsutu viku sem Flokkurinn lét undan, en hann vill taka sér tíma. Á meðan Flokkurinn er að hugsa falla heimili til jarðar og fyrirtæki riða til falls.

Það er ráðherrum og stjórnendum Seðlabanka þýðingarmeira að verja tíma sínum í að tryggja áframhaldandi setu sína og stunda hvítþvott, en að tryggja stöðu heimilanna. Það kostar nefnilega stundum óvinsælar ákvarðanir innan ákveðins hóps og sumir flokkar gæta tapað atkvæðum, jafnvel klofnað. Það skiptir meiru að koma í veg fyrir það en að verja hag almennings í hugum þeirra sem eru við völd þessa stundina.